maandag 29 februari 2016

Schrikkelconcert

Vandaag hebben we een dagje extra in onze agenda: 29 februari is de vierjaarlijkse schrikkeldag. Een dag dat voor een gemiddeld huishouden 13 euro 'kost', voor een alleenstaande slechts 3 euro: je hebt meer kosten dan opbrengsten. Voor wie een 'schrikkelkind' is, heeft die eindelijk weer een verjaardag te vieren. Zijn leeftijd gaat eens per vier jaar met het cijfer 1 omhoog. Mijn bijzondere vriend Jan was op schrikkeldag jarig, en zou vandaag zijn 17e verjaardag vieren (68 in 'gewone mensenjaren').
Dylan speelde een keer op Schrikkeldag, in 2008 in Monterrey, Mexico. De speellijst was als volgt:

Rainy Day Women #12 & 35 (Bob on electric guitar)
Don't Think Twice, It's All Right (Bob on electric guitar)
Watching The River Flow (Bob on electric guitar)
Masters Of War (Bob on keyboard)
The Levee's Gonna Break (Bob on keyboard)
Spirit On The Water (Bob on keyboard and harp)
Desolation Row (Bob on keyboard and harp)
High Water (For Charlie Patton) (Bob on keyboard, Donnie on banjo)
Workingman's Blues #2 (Bob on keyboard)
'Til I Fell In Love With You (Bob on keyboard and harp)
When The Deal Goes Down (Bob on keyboard)
Highway 61 Revisited (Bob on keyboard)
Nettie Moore (Bob on keyboard)
Summer Days (Bob on keyboard)
Like A Rolling Stone (Bob on keyboard)

Encore

Thunder On The Mountain (Bob on keyboard)
Blowin' In The Wind (Bob on keyboard and harp)

De begeleidingsband bestond indertijd uit Tony Garnier (bas), George Recile (drums), Stu Kimball (rhythm guitar), Denny Freeman (lead guitar) en Donnie Herron (violin, viola, banjo, electric mandolin, pedal steel, lap steel) (met dank aan BobLinks).
Schrikkeldag. Zo'n dag dat Dylan geboren zou kunnen zijn geworden. Maar dat is niet het geval.

zondag 28 februari 2016

Masked & Anonymous

Dit weekend heb ik een filosofisch café geleid in mijn kerkelijke gemeente. Dit café valt in de Lijdenstijd, de veertig dagen voorafgaand aan Pasen. In mijn geval werd gevraagd of ik met de deelnemers wilde nadenken over Pasen, van ellende naar verlossing, donker in het licht van bevrijding van zonde.
Ik heb in het kader hiervan maar weer eens de film Masked & Anonymous van Dylan bekeken. Een filosofische film uit 2003, waarbij Dylan de hoofdrol in speelt, maar ook de muziek heeft geleverd. En Dylan heeft het script geschreven, samen met regisseur Larry Charles. Beiden gebruikten hiervoor een pseudoniem, Charles onder de naam Rene Fontaine en Dylan als Sergei Petrov.
Waar gaat de film over? Wat zie je als je kijkt naar 'Gemaskerd & Anoniem'? Dylan speelt de gevangen muzikant Jack Fate, ooit in het gevang gezet door zijn vader. De oude Fate is een dictator in een fictief Verenigde Staten van Amerika, dat een mengeling is van Cuba en Haïti: één sterke leider in een land dat lijdt onder milieu- en natuurrampen. Voor de slachtoffers van de rampen wordt een benefietconcert gehouden. Door geldgebrek wordt niet een keur aan rasartiesten gevraagd, maar wordt de vergeten Jack Fate uit de gevangenis gehaald.
In de jaren dat Fate in een soort kerker verbleef, ontwikkelde het land zich verder in de desolate staat waarin het verkeerde. Het is allemaal erger en ingewikkelder geworden dan in de tijd dat de liedjeszanger werd verbannen naar de cel. Behalve repeteren voor het optreden, is de (tijdelijke) vrijheid voor Fate een gelegenheid om zijn stervende vader te ontmoeten.
Halverwege de film ontmoet Fate een man, met wie hij aan de praat raakt. Deze man vertelt dat dieren iets voor hebben boven mensen: dieren leven bij de dag, zonder angst voor de dood. Mensen leven elke dag met de angst voor de dood, en gaan daarom gemaskerd en anoniem door het leven.
Tegelijk speelt er een journalistiek gevecht. Verslaggever van dienst, Tom Friend, moet een verhaal maken over het benefietconcert. Hij krijgt van zijn hoofdredacteur de opdracht om een groot verhaal te maken, omdat de hoofdredacteur de boel wantrouwt: het concert wordt uitgezonden op het tv-kanaal dat door de corrupte regering wordt gecontroleerd, en het concert kent maar één artiest. Reden genoeg om een verhaal achter het verhaal te schrijven.
Aan het einde van de film Masked & Anonymous wordt Fate beschuldigd van de moord op journalist Friend, waarna hij weer terug de nor in moet. In de auto naar het gevang geeft Fate een eindevaluatie. Een schitterend betoog over hoe mensen naar de wereld kijken. In een 'fair garden' kan alles heel mooi lijken, maar klim wat hogerop en je ziet oorlog, plundering, geweld. “Truth and beauty are in the eye of the beholder,” aldus Fate; het zou de ondertitel van dit blog kunnen zijn.
Fate sluit zijn betoog, waarin hij onder meer zegt: “I was always a singer and maybe no more then that. Sometimes it's not enough to know the meaning of things, sometimes we have to know what things don't mean as well,” met “I stopped trying to figure everything out a long time ago.” Waarna de 2002-versie van Blowin' In The Wind wordt ingestart.
Masked & Anonymous. Gemaskerd en anoniem. Een ge(s)laagde film, zeker de moeite waard om te bekijken. Jammer dat het door het publiek niet de erkenning heeft gekregen die het verdient. Zet wel de ondertiteling aan: als Dylan al spreekt, spreekt hij zoals hij zwijgt.


zaterdag 27 februari 2016

Earl Scruggs

Mijn lokale platenboer Wobbe attendeerde me op nieuwe elpee in zijn collectie. Een plaat van Earl Scruggs, 'performing with his family and friends'. Het gaat om opnames die zijn gemaakt tijdens de televisieshows van de Amerikaans bluegrassbanjospeler. Wobbe wees me op het album vanwege Bob Dylans bijdrage: de bard speelde in het huis van 'mr. and mrs. Thomas B. Allen in Carmel, New Yorik' het nummer Nashville Skyline Rag.
Dit nummer van Nashville Skyline is niet het enige Dylan-nummer op 'His family and friends'. Want de bijdrage van Joan Baez bestaat uit twee nummers, waaronder Love is Just a Four-Letter Word. Een nummer dat door Dylan nooit is opgenomen, meldt de Engelse Wikipedia over dit nummer – ik kan me inderdaad niet herinneren dat ik dit lied ooit op een Dylan-album ben tegengekomen, ook niet op een Bootleg-aflevering.
En dan is er nog die derde Dylan-bijdrage op deze elpee. The Byrds zingen op deze langspeler het nummer You Ain't Going Nowhere, door Dylan ooit als demo opgenomen tijdens de Basement Tapes van Big Pink, samen met The Band. The Byrds mogen zich in hun handen knijpen met de teksten van hun muzikale leermeester.
Ergo: Bob Dylan is meer aanwezig dan je soms vermoedt.

vrijdag 26 februari 2016

Fallen Angels

Het belangrijkste nieuws van vandaag is de titel van het aangekondigde nieuwe studio-plaat, plus de vooruitgeschoven EP-singel. Fallen Angels is de titel van Dylan's aanstaande album. Wanneer dit album zal verschijnen, is niet bekend, maar ik verwacht dat de release (ver) achter Record Store Day zal zijn.
Want tijdens Record Store Day, 16 april aanstaande, zal een bijzonder Ep'tje worden gereleased. Op de A-kant: Melancholy Mood, All or Nothing at All. Het B-kantje telt de nummers: Come Rain or Come Shine, That Old Black Magic. Deze vier nummers, waarvan een aantal ook al tijdens de laatste tournee zijn gespeeld, zullen op Fallen Angels staan. Iets om naar uit te zien, zowel de plaat als de maxi-singel.
Tijdens Record Store Day van 2015 verscheen de singel (op blauw vinyl) The Night We Called It A Day met op de B-kant Stay With Me. Voor de editie van 2013 verscheen de singel Wigwam/Thirsty Boots, ter voorbereiding op de release van The Bootleg Series Vol. 10 : Another Self Portret.
Een ander gerucht komt van het blog van Tom Willems, dat van de aanstaande Japanse tournee een of meerdere concerten worden opgenomen voor een live-album. Mogelijk, het kan zijn, maar zeker is niet. Toen Dylan in 2013 begon met zijn redelijk vaste speellijsten, ging ook het gerucht van een mogelijk live-album. Dat album is er nog niet; of van een Japanse tournee een live-registratie komt, is dus maar de vraag.
We moeten geduld hebben.


donderdag 25 februari 2016

Oorlogsverzet

Vandaag is in Amsterdam de Februaristaking herdacht. Aanleiding hiervoor is de 75e “verjaardag” van deze staking. In 1941 legden de arbeiders, onder communistische aanvoering, het werk neer tegen de Jodenvervolgingen. Directe aanleiding was de razzia van de Duitsers, als represaille op de dood van WA-man Hendrik Koot. De Duitse bezetter vond in de onrust die rondom de rellen en Koot’s dood ontstond voldoende aanleiding om de eerste grote razzia’s in Amsterdam onder de Joodse bevolking te houden, onder andere op het Jonas Daniël Meijerplein, op 22 en 23 februari 1941.
Willem Wilmink schreef over de Tweede Wereldoorlog twee aangrijpende gedichten. De eerste is Ben Ali Libi, minstens net zo indrukwekkend voorgedragen door Joost Prinsen, als dat de inhoud van dit gedicht voor zichzelf spreekt. Het andere gedicht is door Herman van Veen op muziek gezet en vertelt over 'Een foto'.
Bob Dylan, zelf een zoon van Oost-Europese en Oekraïnse joden, heeft zelf nooit iets gezegd over wat de oorlog voor hem betekent. Voor de familie Zimmerman. Misschien was het voor deze Joods-Amerikaanse familie wel een ver van hun bed show, de oorlog op het Europese vasteland. Misschien wilde de Joodse enclave in Minnesota niet teveel stilstaan bij deze oorlog, waar hun voorouders voor waren gevlucht – weliswaar in de decennia voorafgaand aan de Holocaust, maar alsof er geen verband tussen de progroms in de verschillende eeuwen bestaat.
Dylan heeft er wél eenmaal aan gerefereerd, aan die oorlog op zijn volksgenoten. In 'With God on our side' zingt Dylan:

When the Second World War
Came to an end
We forgave the Germans
And we were friends
Though they murdered six million
In the ovens they fried
The Germans now too
Have God on their side

Waarvan akte.

dinsdag 23 februari 2016

John Brown

Momenteel ben ik bezig in het boek Gilead van de Amerikaanse schrijfster Marilynne Robinson. De roman is een lange brief van de bejaarde predikant John Ames, die zijn epistel schrijft aan zijn enige zoon. Een van de namen die in het boek voorkomt, is die van John Brown. De vertaalster van dienst schrijft in de aantekeningen het volgende over 'John Brown':
John Brown (1800-1859): een abolitionist die een belangrijke rol gespeeld heeft in de geschiedenis van de Amerikaanse slavernij tot de Burgeroorlog. Hij leidde campagnes tegen de slavernij in Kansas maar ontleende zijn grootste faam aan een actie bij Harper's Ferry in Virginia (nu West-Virginia). Daar werd hij gevangen genomen door de latere generaal van de zuidelijke, Geconfedereerde Staten Robert E. Lee, ter dood veroordeeld en opgehangen. Een van zijn bijnamen was 'Osawatomie Brown', naar een plaatsje in Kansas.
Zou deze John Brown misschien mede ten voorbeeld hebben gestaan voor het gelijknamige lied van Dylan?

zaterdag 20 februari 2016

Basement Tapes


Afgelopen maandag ontvingen Bob Dylan & The Band een Grammy Award voor The Basement Tapes Complete. Deze cd-box (met zes schijfjes) is de elfde aflevering uit Dylan's befaamde Bootleg Series. De prestigieuze prijs werd toegekend in de categorie Beste Historische Album – want de box is vol met historisch materiaal, uiteraard.
The Basement Tapes Complete (voor minder daadkrachtige fans verscheen de dubbel-cd Raw, met de belangrijkste nummers uit Complete) verscheen in november 2014; het Grammy-seizoen loopt van november tot en met oktober van het volgende jaar. Zo kan het dus gebeuren dat 'Basement' uit 2014 een prijs krijgt toegekend over het jaar 2015.
Vrijwel gelijktijdig verscheen de cd The New Basement Tapes – Lost On The River. Het gaat hierbij om een gelegenheidsformatie, bestaande uit onder meer Elvis Costello en Marcus Mumford. Onder de bezielende leiding van producer T-Bone Burnett namen zij een handvol nummers van Dylan op. Het gaat om teksten die de maestro schreef ten tijde van de opnames in de kelder van Big Pink, maar die nooit op muziek zijn gezet. Sterker nog, deze teksten leken verloren en vergeten. Aan de muzikanten van The New Basement Tapes de eer om de lyrics op muziek te zetten en op te nemen.
Van dit opnameproces is de documentaire Lost Songs: The Basement Tapes Continued gemaakt. Een zeer onderhoudende film is het geworden. Mede dankzij het feit dat de beelden van de band worden afgewisseld met historisch filmmateriaal. We zien in Lost Songs originele beelden van Dylan & The Band, aan het werk of aan het dollen rondom Big Pink, het roze geschilderde huis in Woodstock. En we horen Dylan, bassist Rick Danko en gitarist Robbie Robertson commentaar leveren op de kelder-periode.
Wat de filmdocu laat zien? Dat de teksten uit 1967 nog steeds een bron van creativiteit zijn. Niet alleen voor Dylan, maar ook voor zijn 'volgelingen' anno 2015/'16.

vrijdag 19 februari 2016

Nieuwe Tokio-data

Het toeval wil dat ik deze week een aantal keer dacht aan de komende voorjaarstournee van Dylan door het verre oosten. Zo'n twaalf optredens, waaronder een fors aantal in Tokio, Japan. Terwijl ik daar over zat te prakkiseren, staat sinds vanavond op ExpectingRain dat aan dit rijtje optredens twee nieuwe concerten zijn toegevoegd. Opnieuw twee avonden in de Japanse hoofdstad: 21 en 22 april.
In totaal dus 14 optredens, waarvan 9 in Tokio – die niet achtereenvolgens zijn, maar onderbroken worden door optredens elders in het continent van de rijzende zon. Het zou zomaar kunnen dat de komende weken meer nieuwe data worden toegevoegd aan de concertreeks.
Don't you dare to miss it!

dinsdag 16 februari 2016

Grammy voor 'historisch album'

De dag dat bekend werd gemaakt dat Dylan aan een nieuw album werkt, kreeg de bard een Grammy Award toegekend. Een prestigieuze prijs, die hij moet delen met de mannen van The Band. Het gaat namelijk om The Basement Tapes Complete/Raw, aflevering 11 uit The Bootleg Series van Dylan. Het is één van de vele Grammy's die jaarlijks worden uitgereikt; tijdens dezelfde show is bekend gemaakt dat zelfs het Metropole Orkest een beeldje heeft gekregen (voor het album Sylva dat ze met Snarky Puppy hebben gemaakt).
Maar liefst 83 Grammy's zijn maandag uitgereikt; Dylan ontving er dus een, hoewel hij ook een tweede blijk van waarderen in de wacht had kunnen slepen. Maar de Grammy voor BEST TRADITIONAL POP VOCAL ALBUM ging niet naar Shadows In The Night, maar naar The Silver Lining: The Songs Of Jerome Kern van Tony Bennett & Bill Charlap. Waarvan akte.
Zijn elfde Grammy alweer. Zijn zoveelste award of onderscheiding. Zou Dylan ooit zat worden van al die prijzen en waarderingen? Ik vermoed zomaar dat Dylan de Grammy niet zelf heeft opgehaald, maar dat hij iemand heeft gestuurd. Misschien wel zijn zoon Jesse, net als bij de Pulitzer Prize. Of gewoon iemand van de platenmaatschappij. Maar misschien ook dat wel niet.
Het beeldje kan in de kast in Malibu, Florida.

maandag 15 februari 2016

Nieuw album

Bob Dylan is in de studio om te werken aan een nieuwe plaat. Het gerucht dat onlangs werd verspreid, dat Charlie Sexton en Donnie Herron (herinner ik me dit goed?) in Studio B van Capitol Records Studios waren gesignaleerd, wordt hiermee bevestigd.
Het huidige bericht is de wereld in gestuurd door Al Schmitt. Of het om een nieuw Frank Sinatra-album gaat (een Shadows In The Night 2) is onduidelijk. We horen het wel, de komende weken zullen we weer nieuwe informatie-kruimels toegespeeld krijgen.
Behalve wat algemene informatie over de sessies en het moment dat Schmitt zijn uitlatingen doet, is vooral deze opmerking leuk, interessant: When asked one thing that surprised him about Dylan, Schmitt said it was his level of intelligence. “He’s extraordinarily smart and he’s so aware of everything that’s going on, so he knows what’s happening at every moment.”
Waarvan akte.
Spannende weken dus. Zal Dylan weer zo lang wachten met de release van dit nieuwe studio-album, als met ‘Shadows’?

zondag 14 februari 2016

Liefdeslied

Valentijnsdag 2016, voor het Nederlands Dagblad aanleiding om een heuse top-10 samen te stellen met liefdesliedjes. Niet per sé christelijk, evenmin per definitie van eigen bodem. De hitlijst bestaat uit zowel Nederlands- als Engelstalig materiaal. Met, jawel, een heuse Dylan-song. Het gaat om Shooting Star, van het album Oh Mercy uit 1989. Net als de overige negen genomineerden, geven de redacteuren van dienst (Maurice Hoogendoorn en Gerard ter Horst) een kleine verantwoording bij Shooting Star:
“De nummer 8, 'Shooting Star' van Bob Dylan, heeft de selectie gehaald op voorspraak van Gerard ter Horst. Opvallend is dat dit liedje niet van een gelukkige liefde verhaalt:

Seen a shooting star tonight
And I thought of me
If I was still the same
If I ever became what you wanted me to be
Did I miss the mark or overstep the line
That only you could see

Toch staat 'Shooting Star' in de top 10, want laten we eerlijk zijn: liefde kan ook ontzettend pijnlijk zijn.”
Reken maar. Sowieso reden genoeg om dit nummer maar weer eens te draaien. In de onovertroffen versie van MTV Unplugged '95.

donderdag 11 februari 2016

Veertig dagen

Gisteren was het Aswoensdag, de start van de vastenperiode voorafgaand aan het Paasfeest. In veel (katholieke) kerken en gemeenten wordt voorbereid op misschien wel het belangrijkste christelijke feest, namelijk dat Jezus Christus de dood overwon en de duivel de kop vermorzelde.
In de komende periode wordt ook in mijn gemeente de vastenperiode vormgegeven. Bij ons worden onder meer workshops, een stiltewandeling en een film-avond voor jongeren gehouden. Aan mij de eer om een heus filosofisch café te leiden. Uit twee bijeenkomsten bestaat mijn etablissement, met beide keren dezelfde inhoud: wie de ene bijeenkomst niet kan, is van harte welkom bij de andere bijeenkomst.
In mijn filosofisch café komen we bijeen om te luisteren en te praten over teksten van filosofen en theologen over het thema 'donker-licht', van ellende naar verlossing.
Wat heeft Dylan met dit thema te maken? Dylan is geen theoloog of filosoof. Dylan is 'slechts' kunstenaar. Maar in de voorbereiding op dit café denk ik wel aan Dylan. Natuurlijk met zijn magistrale nummer Ain't Talkin', van het album Modern Times uit 2006. In dit lied is het Pesach-verhaal verweven met het Paas-verhaal; als een heuse Joodse verhalenverteller weet Dylan beelden met elkaar te verbinden.
Maar ik heb ook regelmatig gedacht aan Just Like Tom Thumb's Blues, vanwege die openingszin: When you’re lost in the rain in Juarez / And it’s Eastertime too...
Hieraan denkend, dacht ik aan die magnifieke versie van 16 oktober 1992, de avond van The 30th Anniversary Concert Celebration. De Canadese gitarist Neil Young speelde 'Tom Thumb' in misschien wel de beste (live-)uitvoering die er van dit lied bestaat.
Pasen. Laat het maar komen. We drinken er eentje op in mijn kerkelijke logement.

dinsdag 9 februari 2016

Life is a carnival

Vanavond is het vastenavond. Met name in de katholieke kerken is deze avond letterlijk de vooravond voor de vastenperiode. De komende veertig dagen worden lichaam en ziel 'afgepeigerd' om zich te richten op God; De veertigdagentijd is een periode van vasten en bezinning op de feitelijke christelijke levenspraktijk. Deze periode eindigt met Pasen.
Aan deze periode gaat een groots feest vooraf, het carnaval. Een lang weekend wordt uitbundig genoten van vlees (zie je de overeenkomst tussen 'carnivoor' en 'carnaval'?), voordat anderhalve maand lang zulk luxe wordt ontzegd voor het lichaam. Met name in de Zuid-Amerikaanse landen is carnaval een haast excessief feest. Ik vraag me af of die dansende vrouwen in weinig bedekkend ondergoed wel iets te maken hebben met het van origine christelijke feest.
The Band heeft een nummer dat luistert naar de titel Life is a Carnival, geschreven door Rick Danko, Levon Helm en Robbie Robertson en afkomstig van hun vierde studio-album Cahoots. Ik vraag me af of pianist Richard Manuel het hier mee eens was, dat het leven een carnaval is. De pianist ging gebukt onder depressies, al dan niet versterkt door buitensporig drank- en drugsgebruik.
Na een concert in Cheek to Cheek Lounge, (Winter Park, Florida), 4 maart 1986, leek de zanger met de hoge stem in goede doen, hoewel hij organist en 'professor' Garth Hudson omhelsde en dankte voor een kwart eeuw muziek. Vervolgens praatte Manuel nog een tijd met drummer Levon Helm op diens hotelkamer over muziek en film, waarna hij naar zijn eigen hotelkamer ging om iets op te halen.
Daar aangekomen nam hij een fles Grand Marnier tot zich en verhing zich in de kamer.
Life is a carnaval.
Je zult maar Richard Manuel heten.

maandag 8 februari 2016

Eat The Document

Vandaag is het 45 jaar geleden dat de film Eat The Document van Dylan verscheen. Voor het online magazine Classic Rock Mag heb ik er een artikel over geschreven. Dat zal ik dus niet dunnetjes overdoen voor dit blog, een verwijzing naar het verhaal lijkt me voor hier ruim voldoende.
Is er dan voor Een Ander Zelfportret niets te zeggen over Eat The Document? Nou, misschien niet zozeer over deze film, maar wel over Dylan en de filmkunst in het algemeen. Namelijk dat Dylan een haat-liefde-verhouding heeft met het maken van films. Bij Eat The Document ging het al niet geheel soepel.
Maar evenmin bij Renaldo & Clara, een film die in lengte en absurditeit onovertroffen is. Maar wat te denken van de speelfilms Pat Garret & Billy The Kid (Dylan als bijfiguur Alias en als filmmuziek-leverancier) en Masked & Anonymous (Dylan als hoofdrolspeler Jack Fate en als scriptschrijver)?
Geen grote successen. En dat is een understatement.
Waarvan akte.

zondag 7 februari 2016

Chain of events

Aan de muur van mijn woonkamer, hangt een gesigneerde concertposter van Ernst Jansz. Het gaat om een poster van de zanger in de Openbare Bibliotheek Amsterdam. De show betreft de enige try-out van de toen nieuwe show Dromen Van Johanna, waarin Jansz twaalf teksten van Bob Dylan heeft vertaald. Op de poster heeft Jansz, op verzoek, deze zinnen geschreven (naast zijn handtekening):

ik ben geen man die bij een misstap
gretig boete doet
maar het is de keten van het lot
die ik, als Kaïn, breken moet

Het is de Nederlandse bewerking van deze oorspronkelijke tekst uit Every Grain Of Sand:

Don’t have the inclination to look back on any mistake
Like Cain, I now behold this chain of events that I must break

Een zin die in de Dylan-teksten niet onomstreden zijn, als we de Dylan-biograaf Clinton Heylin mogen geloven. In zijn vuistdikke boek Still On The Road schrijft Heylin: “On the 1980 typescript lyric, Dylan has put, 'Through sleet and rain, I now behold this chain...' On the acoustic demo, though, he sings, 'Like Cain, I now behold this chain...', a weak (and not entirely convincing) rewrite wich nonetheless retained. Perhaps the original image was too close to one used in 'I Believe In You'.”
Het lied is geschreven in 1980, in een periode dat Dylan van alleen gospelmuziek de (geleidelijke) overstap maakte naar meer seculiere of 'gemengde' muziek. In dit citaat verwijst Dylan naar Kaïn, volgens Ernst Jansz moet de ik-persoon het keten van het lot breken. Wat is dat lot precies? Filosofie-hoogleraar Jos de Mul schrijft: “Het noodlot. Vroeg of laat klopt het bij ieder mens aan de deur: een ongeval, een alles verterende jaloezie, een ongeneeslijke ziekte, oorlogsgeweld, een verslaving, en uiteindelijk de dood. Hoewel het noodlot onvermijdelijk is, kunnen we er niet mee leven. Seneca heeft opgemerkt dat velen hun noodlot hebben gevonden doordat ze het trachtten te ontlopen.”
Jansz schrijft in zijn 'verantwoording': “Wat mag deze chain of events dan wel zijn? Men spreekt van Genesis 4: 1 – 16. Dylan vergelijkt zichzelf met Kaïn, de broedermoordenaar. De verlossing voor de zware misdaad die hij heeft begaan, kan uiteindelijk alleen maar van boven komen. Berouw alleen zal niet helpen. Het kwaad is geschied en zal onomkeerbaar een keten van gebeurtenissen in gang zetten (wraak enz.). Tenzij de chain of events wordt gebroken op het moment dat god (God, zoals jij zou zeggen) hem het merkteken geeft dat hem vrijwaart van de straf der mensen. Opmerkelijk is wel dat Dylan het hier heeft over the chain that I (!) must break.”
Het geciteerde gedeelte is deel 2 uit het eerste couplet van dit lied, waarin het gaat over het uur van mijn belijdenis, een moment van zwakte. De openingszinnen verwijzen mogelijk naar een gedicht van William Blake, Auguries of Innocence:

To see a World in a Grain of Sand
And a Heaven in a Wild Flower
Hold Infinity in the palm of your hand
And Eternity in an hour

Of is het eerder een verwijzing naar Psalm 139: 17 en 18:

Hoe rijk zijn uw gedachten, God,
hoe eindeloos in aantal,
ontelbaar meer, meer dan er zandkorrels zijn.
Ontwaak ik, dan ben ik nog bij u.

In hetzelfde A-gedeelte gaat het over de morals of dispair. Jansz: “Ik las: these are the morals of dispair: 'let us eat and drink, because tomorrow we will die.' (1 Cor. 15: 32).
Dat zijn dat dus: de regels, de wetten van wanhoop.
De raad om te leven wordt trouwens door Jezus zelf gegeven: 'Be of good cheer, thy sins be forgiven thee' (Mat. 9: 2). De Bijbel is soms wijzer dan zij die haar interpreteren.
Immers, het idee bij vele gelovigen, dat good cheer een nevenverschijnsel is van wanhoop, is in mijn ogen een gevolg van het feit, dat geloofsbelijdenis over het algemeen voortkomt uit diezelfde wanhoop, getuige dit lied.”

Wanhoop. Hetzelfde als de uitroep van Kaïn, als hij wordt gestraft voor zijn broedermoord. Vanaf nu is Kaïn de zwakke, kwetsbare mens en neemt JHWH hem in bescherming. Het teken is geen stigma.
Israëls God draait de rollen voortdurend om: niet de eerste, maar de laatste, de ongetelde. God heeft zwak voor de zwakken, voor de mensen in de schaduw en in het donker, voor mensen die eigenlijk geen naam mogen hebben en die lucht zijn voor de mensen van naam ('Kaïn' betekent 'smid', 'Abel' betekent 'damp').
Even verrassend als God eerst Abel aanzag, ziet Hij nu om naar Kaïn. Hoewel, eigenlijk is dat niet zo verrassend. Want getrouw aan zichzelf, kiest God ook nu voor de zwakke, de minste, voor de mens in het donker, voor het schepsel in de schaduw van de dood.
East of Eden ontvangt hij het Kaïnsteken. Het is geen teken dat hem blijvend aan de schandpaal nagelt en tot misdadiger stempelt. Het is een teken van de God die hem ook nu, juist nu, niet loslaat. God treedt als beschermheer van geboefte op.
Je ziet in dit brandpunt de hand van de Meester, in elk trillend blad en elke korrel zand.
Heylin vind deze zinnen minder overtuigend dan in het oorspronkelijke 'script': 'through sleet and rain, I now behold the chain...'. Die natte sneeuw en regen, zeker mooi. Maar Kaïn overstijgt dát beeld zonder meer.

Gebruikte literatuur:
Bob Dylan – Liedteksten 1974-2001 (vertaald door Bindervoet & Henkes), eerste druk 2007, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar;
Clinton Heylin – Still on the road: the songs of Bob Dylan, vol. 2: 1974 – 2008, eerste druk 2010, Uitgeverij Constable;
Ernst Jansz – Dromen van Johanna, eerste druk 2010, Uitgeverij Indeknipscheer;
Nico ter Linden – Het verhaal gaat..., deel 1: De Thora, zesde druk november 1996, Uitgeverij Balans;
Jos de Mul – De domesticatie van het noodlot, tweede druk 2007, Uitgeverij Klement/Pelckmans;
Huub Oosterhuis & Alex van Heusen – In den beginne. Het boek Genesis, eerste druk 1999, Uitgeverij Promotheus;
De bijbeltekst is ontleend aan De Nieuwe Bijbelvertaling, © Nederlands Bijbelgenootschap 2004

Dit artikel is ook verschenen op FritsTromp.nl

donderdag 4 februari 2016

Spaanse laarzen

De afgelopen dagen werden we in Nederland geteisterd door een heuse winterstorm. Wie de wind in de rug had, klaagde niet; maar wie de wind tegen had, worstelde met de elementen der natuur. Ik heb er vanzelfsprekend ook last van gehad – voor zover het daadwerkelijk een last was.
Al fietsend dacht ik aan Bob Dylan. Niet aan Blowin' In The Wind, maar aan Boots Of Spanish Leather. Vanwege het laatste maar schitterende couplet:

So take heed, take heed of the western wind
Take heed of the stormy weather
And yes, there's something you can send back to me
Spanish boots of Spanish leather.

Thuisgekomen heb ik maar mijn eigen Spaanse laarzen aan mijn voeten gedaan.

maandag 1 februari 2016

Droom: Ik Jan Cremer

“I’ll let you be in my dreams if I can be in yours”
I said that
(Uit: Talkin' World War III Blues, 1963)

Ik droom dat ik aan het bellen ben met een collega-ouderling. Hij heeft drie vragen aan me. De eerste gaat over Bob Dylan. Deze mede-ambtsdrager leest momenteel Ik Jan Cremer III, het derde boek van Cremers autobiografie. De vraag is helder: was Dylan inderdaad halverwege de jaren zestig verslaafd aan de drugs, zoals Cremer betoogt? Als goed ingevoerde Dylan-liefhebber, zou ik wel raad weten met deze vraag.
Ik antwoord dat ik het niet uitsluit wat Cremer over Dylan zegt. En dat het zelfs goed zou kunnen. Je moet weten, zeg ik in mijn beantwoording, dat Dylan in die jaren behoorlijk druk en actief was. Hij stapte over van akoestische naar elektrische muziek, maakte in mum van tijd drie albums (waaronder één dubbel-album) en toerde over de hele wereld.
Het zou dus goed kunnen dat de liedjessmid drugs gebruikte om op energie en creativiteit op te doen. En dat Dylan zijn motorongeluk gebruikte om zowel zijn agenda leeg te maken, als om in alle anonimiteit af te kicken. Na dit ongeluk duurde het nog zo'n anderhalf jaar voordat een nieuw studio-album van de zanger werd afgeleverd. John Wesley Harding, een oudtestamentisch album (verwijzen de initialen naar Dylan's God: John Wesley Harding → JHWH?), een zoete stem en een voorzichtige stap naar de country.
Met deze prachtige volzinnen heb ik de eerste vraag van de mede-ambtsdrager beantwoordt. Daarna volgt een vraag over ons gezamenlijk ambtswerk. Maar die vraag krijg ik al niet helder meer binnen. De derde vraag is nooit gesteld. Ik bevind me namelijk in dat schemergebied tussen slaap en ontwaken. Dat gebied waarbij je weet dat je droomt. Om die droom vast te houden houd je je ogen nog dicht – als je je ogen open doet, spat de droom als een luchtbel uit elkaar.